به گزارش مشرق، شاید گزافه نباشد که بگوییم انتشار کتاب در ایران مسیری را می‌رود که انتهای آن چندان مشخص نیست، اگر روزی شرایط به گونه‌ای بود که خارج از صنف تیشه به ریشه نشر می‌زد، امروز گویی خود ناشران حلقه را بر حلقوم نشر می‌فشارند و سعی می‌کنند از هر فرصتی برای ضربه زدن به نشر بهره ببرند؛ چرا که هر روز ابعاد تازه‌ای از فساد در نشر نمود پیدا می‌کند، گویی همه حلقه‌های این زنجیره به هم پیوسته از مولف گرفته تا توزیع کننده و حتی نهاد متولی درگیر فساد شده‌اند.
اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تفاهمنامهای برای مقابله با قاچاق کتاب به عنوان یکی از مصادیق بارز فساد در نشر امضا کرده‌اند، تفاهمنامهای که به گفته ناشران هنوز اجرایی نشده و باید دید می‌تواند راهگشا باشد، یا نه، از طرفی بنا به گفته برخی از ناشران پاسکاری میان ارشاد و اتحادیه ناشران موجب شده تا ناشران متضرر عطای پیگیری را به لقایش بخشیده و ترجیح دهند خود، کتابفروشی به کتابفروشی به دنبال پیدا کردن نسخه‌های بدل کتاب‌هایشان باشند. اما به راستی چرا قاچاق کتاب تا این اندازه در ماه‌های گذشته فراگیر شده است؟ و چرا نمی‌توان مقابله درستی با آن کرد؟ آیا روند کند بروکراسی اداری در کشور موجب شده تا ناشران نتوانند از طریق مراجع قضایی با خاطیان برخورد کنند؟ آیا مخاطبان و کتابفروشان به طمع تخفیف بیشتر به این بازار دامن زده‌اند و یا اینکه خود ناشران در این زمینه مقصر هستند؟
قاچاق کتاب مبتلی به حوزه‌های مختلف شده است، از کتاب‌های حوزه‌های کودک و نوجوان گرفته تا روانشناسی، دین، ادبیات و ... . موضوعی که سبب می‌شود تا هر سالهتعدادی از ناشران عمدتاً با سابقه و خلاق متضرر شوند. مرتضی احمدآخوندی، مدیر انتشارات دارالکتب الاسلامیه پدیده قاچاق را یکی از عوامل اصلی در متضرر شدن ناشران در بازار کتاب می‌داند و معتقد است که این پدیده مانع از سرمایه‌گذاری در حوزه‌های بزرگ است.
او در این رابطه بیشتر توضیح داد و با اشاره به پدیده قاچاق کتاب در حوزه کتاب‌های دینی و تأثیر منفی آن بر بازار کتاب‌های دینی می‌گوید: پدیده قاچاق کتاب و فساد نشر در حوزه کتاب‌های دینی را می‌توان از وجوه مختلف مورد بررسی قرار داد و برای آن مصادیق متعدد برشمرد. یک‌دسته از کتابهایی که در این رابطه منتشر می‌شود، به صورت چاپ دیجیتال است و بدون مجوز منتشر می‌شود. این دسته از کتاب‌ها تعدادش محدود است، اما قیمت گزافی دارد. کتابهایی که در این قالب منتشر می‌شود، عمدتاً مشکل اخلاقی و اعتقادی دارد اما به راحتی در کنار خیابان انقلاب به فروش می‌رسد. نمونه‌ای از این دست از آثار، کتابی است که نویسنده آن از سوی امام(ره) مرتد خوانده شد. «آیات شیطانی» در همین قالب در انقلاب به فروش می‌رسد.
آخوندی با بیان اینکه وظیفه مسئولان ارشاد است که در این زمینه دقت بیشتری داشته باشند، ادامه می‌دهد: حتی این پدیده در خلال برگزاری نمایشگاه کتاب در بخش کتاب‌های عربی و لاتین هم قبلاً دیده شده است. قوانینی برای جلوگیری از این روند وجود دارد، اما مشکل اصلی در این است که تعداد آثاری که با این رویه منتشر می‌شود، محدود است به همین دلیل خودش را خیلی نشان نمی‌دهد. در واقع این کتاب‌ها در بازار کتاب حضور دارند، اما زیرپوستی هستند.
از ترس ورشکستگی جرأت سرمایه‌گذاری در کارهای بزرگ را نداریم
این ناشر پیشکسوت با بیان اینکه از طریق راه‌های قانونی باید با این پدیده و خاطیان آن برخورد جدی صورت گیرد، به پدیده قاچاق کتاب در حوزه کتاب‌های دینی اشاره می‌کند و می‌افزاید: بسیاری از کتابهایی که از نظر اخلاقی مضر است یا مشکل اعتقادی دارد، در این قالب منتشر می‌شود. در حوزه کتاب‌های دینی هم زیاد دیده شده است. بسیاری از ناشران از ترس ورشکستگی جرأت سرمایه‌گذاری در کارهای بزرگ را ندارند. تجربه سال‌های گذشته نشان می‌دهد که برخی از کتاب‌های خوب که به زبان عربی در داخل منتشر شده، در خارج از کشور توسط سودجویان به صورت افست منتشر شده و در بازار کتاب توزیع می‌شود. به عبارت دیگر، اتفاق افتاده که ناشران این کتاب‌ها هنوز دشت اول را کسب نکرده، کتابشان به صورت کپی در بازار توزیع می‌شود. پدیده قاچاق کتاب جلوی انجام کارهای مفید را می‌گیرد.
دشت اول را کسب نکرده، نسخه قاچاق در بازار است
آخوندی به مشکلات و خلأهای قانونی در رابطه با این پدیده اشاره می‌کند و می‌گوید: شکایت در خصوص کارهایی که در خارج از کشور چاپ و به صورت افست در ایران توزیع می‌شود، عمدتاً راه به جایی نمی‌برد. این موضوع بارها برای خود من اتفاق افتاده است. به نظرم قانون در این زمینه بیشتر مؤلف محور است نه ناشر محور و این یکی از خلأهای قانونی در این زمینه است. اگر ناشری هم از کسی که به حقوقش تجاوز کرده شکایت کند، به وکالت از مؤلف این کار را انجام می‌دهد؛ به این معنی که عنوان می‌کند من با مؤلف این قرارداد را دارم، براساس این قرارداد چرا دیگری این کار را انجام داده است. حقی برای خود ناشر در قانون حفظ نشده و ناشر، زبان وکیل مؤلف در این مسئله شده است.
قاچاق کتاب به جان همه ناشران افتاده است
در همین رابطه سیدمحمود حسینی، رئیس تعاونی ناشران استان قم، نیز معتقد است: متأسفانه استان قم و نشر دینی نیز گرفتار این معضل شده است. در واقع قاچاق کتاب یا نشر غیرقانونی کتاب حوزه‌ای است که به جان همه ناشران افتاده است.
وی ادامه می‌دهد: طبیعی است که ناشران حرفه‌ای بالاخره یکی دو کتاب شاخص دارند که سارقان را به هوس انتشار آن بیندازد، با توجه به رشدی که این اقدامات داشته است، به نظر می‌رسد اقدامی عاجل نیاز است. در وهله نخست باید چاپخانه‌های دیجیتال با نظارت بیشتری همراه شوند، دولت همانطور که از اسناد دولتی با همکاری نیروی انتظامی نگهداری می‌کند، باید نسبت به این موضوع نیز حساسیت داشته باشد.به هر حال کتاب موجودی ناشر است و دزد تمام هستی ناشر را بر باد می‌دهد.
با وجود آنکه حدود یک سال از تصمیم اتحادیه ناشران برای مقابله با پدیده قاچاق کتاب اعلام شده، اما به گفته ناشران اقدام خاصی در این رابطه صورت نگرفته است. محمود آموزگار، سخنگوی کارگروه صیانت از حقوق مولفان و مترجمان و رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران، روز گذشته از برخورد با خاطیان از این هفته خبر داده است.
